Tytuł
Dymarki Świętokrzyskie. Historia badań starożytnego hutnictwa w świętokrzyskim w świetle sprawozdań i danych archiwalnych. Zespół Historii Polskiej Techniki Hutniczej i Odlewniczej. Działalność w latach 1954-1968
Temat
Zespół Techniki Hutniczej i Odlewniczej. Konferencje sprawozdawcze. Dymarki Świętokrzyskie - Historia Badań – Działalność Zespołu Historii Polskiej Techniki Hutniczej i Odlewniczej - Zarys
Opis
Zespół Historii Polskiej Techniki Hutniczej i Odlewniczej 1954-1968 pod przewodnictwem Mieczysława Radwana. Historia i działalność.
W rozpowszechnionej narracji o badaniach starożytnego hutnictwa w świętokrzyskim przyjmuje się błędnie datę 1955 roku, jako datę odkrycia i rozpoczęcia badań starożytnego hutnictwa w świętokrzyskim. Jest to data pierwszej interdyscyplinarnej wyprawy, prowadzonej przez Mieczysława Radwana, w celu zbadania zjawiska występowania żużla hutniczego na tym terenie ( Olszewski 87). Wspomina się co prawda wcześniejsze spostrzeżenia Staszica, ale pomija się okres międzywojenny i rezultaty badań takich badaczy jak J. Samsonowicz, S. Krukowski czy M. Radwan, badaczy związanych z Ostrowcem Świętokrzyskim.
W czerwcu 1954 roku na posiedzeniu Komitetu Historii Nauki PAN, Mieczysław Radwan przedstawił program odtworzenia historii polskiej techniki hutniczej i odlewniczej, skutkiem czego w lipcu 1954 roku, został mianowany przewodniczącym Zespołu Roboczego Historii Hutnictwa przy Komitecie Historii Nauki PAN, w 1963 roku przemianowanym na Komitet Historii i Nauki PAN. Program ten, przedstawiony w referacie : „Stan Badań nad Rozwojem Polskiej Technologii Hutniczej” wygłoszonym 15 czerwca 1954, został opublikowany„Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej”, t. 3, 1955. Z Komitetem Historii Nauki i Techniki PAN, Mieczysław współpracował od 1954 roku będąc jego członkiem oraz kierownikiem Zespołu Historii Polskiej Techniki Hutniczej, później i Odlewniczej, Zakładu Historii Nauki i Techniki Instytutu Historii Kultury Materialnej ( później Instytutu Historii Nauki).
Zależności formalne w Zespole określała więc struktura organizacyjna Instytutu Historii Kultury Materialnej PAN (później IHN), i jak z dokumentów wynika, to Mieczysław Radwan, jako kierownik Zespołu Historii Polskiej Techniki Hutniczej i Odlewniczej
składał sprawozdania naukowe i finansowe z badań, w tym z badań terenowych w świętokrzyskim, do Sekcji Historii Techniki i Nauk Technicznych KHN PAN (pod kierownictwem prof. E.Olszewskiego) Zakładu Historii Nauki i Techniki PAN (kierownik prof. B. Suchodolski) , który to Zakład wchodził w skład Instytutu Historii Nauki ( wcześniej Instytutu Historii Kultury Materialnej PAN, dyrektor prof. W. Hensel). Taką samą formalną drogą Mieczysław Radwan występował o środki finansowe na prowadzone badania, w tym terenowe.
Na forum krajowym jak i międzynarodowym to Mieczysław Radwan prezentował wyniki prac Zespołu i to Mieczysław Radwan organizował konferencje i sympozja, krajowe i zagraniczne, na których przede wszystkim on prezentował wyniki prac Zespołu. Sam był organizatorem Konferencji sprawozdawczych Zespołu Historii Polskiej Techniki Hutniczej i Odlewniczej w latach: 1955 1957 1958 i 1960 do 1967. W 1966 roku Mieczysław został powołany na członka korespondenta Międzynarodowej Akademii Historii Nauk.
W okresie 1954-1968 nie zanotowano żadnego sympozjum czy konferencji z tematu : „starożytne hutnictwo żelazne w Górach Świętokrzyskich”, a zorganizowanego przez MAK i Kazimierza Bielenina. Wyraźnie ten temat był tematem prowadzonym przez Instytut Historii Kultury Materialnej ( do 1958 r) i Instytut Historii Nauki ( po1959) PAN. W późniejszej narracji K. Bielenina i jego następców dotyczącej tego okresu, ani razu nie zanotowano podkreślenia roli Instytutu Historii Kultury Materialnej ( do 1958 r) i Instytutu Historii Nauki ( po1959) PAN w badaniach starożytnego hutnictwa. Wręcz przeciwnie, narracja Bielina i późniejszych autorów, pominęła w ogóle istnienie Instytutu Historii Materialnej- później Instytutu Historii Nauki PAN . To, że w Zespole pracowali naukowcy z AGH, czy z MAK, i MŚ i inni, nie świadczy przecież o tym, że to te instytucje prowadziły badania starożytnego hutnictwa, co błędnie lansował Bielenin i jego epigoni. Karygodnym nadużyciem naukowym i historycznym jest stwierdzenie Bielenina, że „powołany przez Kazimierza Bielenina i Mieczysława Radwana Zespół Historii Polskiej Techniki Hutniczej i Odlewniczej Zakładu Historii Nauki i Techniki PAN (Bielenin1992, 6; 2006, 13), wspólnie z Muzeum Świętokrzyskim w Kielcach i Akademią Górniczo-Hutniczą w Krakowie rozpoczął w 1955 roku systematyczne badania licznych śladów starożytnej metalurgii żelaza na terenie Gór Świętokrzyskich. ...” W powyższym zdaniu, wszystko jest nieprawdą.
W zachowanych w Archiwum Kieleckim sprawozdaniach niepublikowanych Bielenina, w tym w "Podsumowaniu dziesięcioletnich badań terenowych...", Kazimierz Bielenin nie wspomina o udziale MAK w tych badaniach.
Co ciekawe, i w innych swoich niepublikowanych sprawozdaniach z badań terenowych dla przewodniczącego Zespołu , Kazimierz Bielenin też nie wymienia udziału i zasług MAK . Niektóre te sprawozdania można znaleźć w niniejszym Archiwum. W sprawozdaniach Zespołu pisanych przez Mieczysława Radwana, wymieniona jest nazwa Muzeum tylko dwa razy: w publikowanym sprawozdaniu M. Radwana z roku 1957 i Niepublikowanym Sprawozdaniu Mieczysława Radwana z prac Zespołu 1964 rok w 1965.
Zachowały się niektóre rozliczenia finansowe i plany finansowe Zespołu. Np. za "wyprawę"1955 K. Bielenin otrzymał 180 zł, a za fotografie z wyprawy (wykorzystane również przez Bielenina w jego plagiacie sprawozdania M.Radwana : Badania terenowe nad zabytkami hutnictwa żelaznego w Zagłębiu Staropolskim ) zapłacono 225 zł, na badania terenowe i archiwalne w r. 1957 Mieczysław Radwan planował wydać 50 000zł, pani E. Nosek z MAK za 1961 rok otrzymała 1500 zł, a za 1963, E. Nosek i Mazur z MAK otrzymali 5000zł.
Niniejszym przedstawiony jest w załączonym pliku szkic historii badań starożytnego hutnictwa w świętokrzyskim, w świetle sprawozdań publikowanych i niepublikowanych Zespołu. Pisane one są przez Mieczysława Radwana oraz członków Aktywu Zespołu. W opracowaniu tym zatytułowanym: "Zespół Historii Polskiej Techniki Hutniczej i Odlewniczej. Działalność w latach 1954-1968", można również znaleźć zachowane dane archiwalne dotyczące rozliczeń finansowych Zespołu.
Na postawie tego opracowania możemy stwierdzić jednoznacznie, że w latach 1954-1968 jednostką organizacyjną prowadzącą i finansująca badania starożytnego hutnictwa świętokrzyskiego był obecny Instytut Historii Nauki PAN, w którym zatrudniony prof. Mieczysław Radwan prowadził badania, kierując zespołem naukowców z różnych instytucji a zatrudnionych w Zespole w ramach prac zleconych.
Więcej w kolekcjach : "Dymarki Świętokrzyskie. Mieczysław Radwan - badania starożytnego hutnictwa świętokrzyskiego do 1968 roku"
i "Mieczysław Radwan. Działalność naukowa, publikacje"
Istnieje szereg opracowań Mieczysława Radwana, oprócz publikowanych, niepublikowanych i przekazanych do innych Zespołów PAN, z którymi współpracował Mieczysław Radwan, a przekazanych po śmierci Mieczysława do tych Zespołów jako jego spuścizna . Na ręce prof. Różańskiego i Sekcji Górniczo - Hutniczej, Stanisława Radwanowa przekazała materiały następujących Zespołów: Zespołu Historii Polskiej Techniki Hutniczej i Odlewniczej, 2. Zespołu Górnictwa Solnego, 3. Zespołu Techniki Naftowej, 4. Zespołu Górnictwa i Hutnictwa Tatrzańskiego, 5. Zespołu Przeróbki Plastycznej Metali, a także z obrad Sekcji Historii Metalurgii. Całość przekazanych akt składa się z 103 teczek, poszytów i plików o łącznej długości 1.25 mb. i czeka na opracowanie.
Badając zebrane w Archiwum publikacje i sprawozdania Zespołu Mieczysława Radwana najwięcej rozbieżności w narracji na temat badań starożytnego hutnictwa można zauważyć w publikacjach Kazimierza Bielenina na przestrzeni lat od 1987 – 2011. Dotyczą zarówno momentu powstania Zespołu, które Kazimierz Bielenin we wszystkich znanych mi publikacjach datuje na rok 1955, poprzez badania w Rudkach, gdzie K. Bielenin przypisuje sobie rozpoczęcie i prowadzenie badań w 1956 roku i badań lotniczych z 1963 roku. Jeśli chodzi o badania terenowe w Jeleniowie i Nowej Słupi w roku 1957, w publikacji z 1987 roku Kazimierz Bielein stwierdza , że prowadził badania w 1957 roku w Jeleniowie i Nowej Słupi, w których brał udział Mieczysław Radwan. Narracja Mieczysława Radwana, którą znajdujemy w jego publikacjach , rejestruje te fakty inaczej. Kazimierz Bielenin jak i wielu późniejszych badaczy nie notuje istnienia Instytutu Historii Nauki i jego roli w badaniach starożytnego hutnictwa.
Ponadto, K. Bielenin (2006, 7) stwierdził, że do roku 1978 całość badań terenowych finansowało Muzeum Archeologiczne w Krakowie, co w świetle dokumentów AN PAN PAU jest ewidentną nieścisłością. Ze sprawozdania W. Różańskiego z prac Zespołu wynika ,że przynajmniej do roku 1969 Zespół był finansowany przez Instytut Historii Nauki.
akt. 07-11-2022
W rozpowszechnionej narracji o badaniach starożytnego hutnictwa w świętokrzyskim przyjmuje się błędnie datę 1955 roku, jako datę odkrycia i rozpoczęcia badań starożytnego hutnictwa w świętokrzyskim. Jest to data pierwszej interdyscyplinarnej wyprawy, prowadzonej przez Mieczysława Radwana, w celu zbadania zjawiska występowania żużla hutniczego na tym terenie ( Olszewski 87). Wspomina się co prawda wcześniejsze spostrzeżenia Staszica, ale pomija się okres międzywojenny i rezultaty badań takich badaczy jak J. Samsonowicz, S. Krukowski czy M. Radwan, badaczy związanych z Ostrowcem Świętokrzyskim.
W czerwcu 1954 roku na posiedzeniu Komitetu Historii Nauki PAN, Mieczysław Radwan przedstawił program odtworzenia historii polskiej techniki hutniczej i odlewniczej, skutkiem czego w lipcu 1954 roku, został mianowany przewodniczącym Zespołu Roboczego Historii Hutnictwa przy Komitecie Historii Nauki PAN, w 1963 roku przemianowanym na Komitet Historii i Nauki PAN. Program ten, przedstawiony w referacie : „Stan Badań nad Rozwojem Polskiej Technologii Hutniczej” wygłoszonym 15 czerwca 1954, został opublikowany„Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej”, t. 3, 1955. Z Komitetem Historii Nauki i Techniki PAN, Mieczysław współpracował od 1954 roku będąc jego członkiem oraz kierownikiem Zespołu Historii Polskiej Techniki Hutniczej, później i Odlewniczej, Zakładu Historii Nauki i Techniki Instytutu Historii Kultury Materialnej ( później Instytutu Historii Nauki).
Zależności formalne w Zespole określała więc struktura organizacyjna Instytutu Historii Kultury Materialnej PAN (później IHN), i jak z dokumentów wynika, to Mieczysław Radwan, jako kierownik Zespołu Historii Polskiej Techniki Hutniczej i Odlewniczej
składał sprawozdania naukowe i finansowe z badań, w tym z badań terenowych w świętokrzyskim, do Sekcji Historii Techniki i Nauk Technicznych KHN PAN (pod kierownictwem prof. E.Olszewskiego) Zakładu Historii Nauki i Techniki PAN (kierownik prof. B. Suchodolski) , który to Zakład wchodził w skład Instytutu Historii Nauki ( wcześniej Instytutu Historii Kultury Materialnej PAN, dyrektor prof. W. Hensel). Taką samą formalną drogą Mieczysław Radwan występował o środki finansowe na prowadzone badania, w tym terenowe.
Na forum krajowym jak i międzynarodowym to Mieczysław Radwan prezentował wyniki prac Zespołu i to Mieczysław Radwan organizował konferencje i sympozja, krajowe i zagraniczne, na których przede wszystkim on prezentował wyniki prac Zespołu. Sam był organizatorem Konferencji sprawozdawczych Zespołu Historii Polskiej Techniki Hutniczej i Odlewniczej w latach: 1955 1957 1958 i 1960 do 1967. W 1966 roku Mieczysław został powołany na członka korespondenta Międzynarodowej Akademii Historii Nauk.
W okresie 1954-1968 nie zanotowano żadnego sympozjum czy konferencji z tematu : „starożytne hutnictwo żelazne w Górach Świętokrzyskich”, a zorganizowanego przez MAK i Kazimierza Bielenina. Wyraźnie ten temat był tematem prowadzonym przez Instytut Historii Kultury Materialnej ( do 1958 r) i Instytut Historii Nauki ( po1959) PAN. W późniejszej narracji K. Bielenina i jego następców dotyczącej tego okresu, ani razu nie zanotowano podkreślenia roli Instytutu Historii Kultury Materialnej ( do 1958 r) i Instytutu Historii Nauki ( po1959) PAN w badaniach starożytnego hutnictwa. Wręcz przeciwnie, narracja Bielina i późniejszych autorów, pominęła w ogóle istnienie Instytutu Historii Materialnej- później Instytutu Historii Nauki PAN . To, że w Zespole pracowali naukowcy z AGH, czy z MAK, i MŚ i inni, nie świadczy przecież o tym, że to te instytucje prowadziły badania starożytnego hutnictwa, co błędnie lansował Bielenin i jego epigoni. Karygodnym nadużyciem naukowym i historycznym jest stwierdzenie Bielenina, że „powołany przez Kazimierza Bielenina i Mieczysława Radwana Zespół Historii Polskiej Techniki Hutniczej i Odlewniczej Zakładu Historii Nauki i Techniki PAN (Bielenin1992, 6; 2006, 13), wspólnie z Muzeum Świętokrzyskim w Kielcach i Akademią Górniczo-Hutniczą w Krakowie rozpoczął w 1955 roku systematyczne badania licznych śladów starożytnej metalurgii żelaza na terenie Gór Świętokrzyskich. ...” W powyższym zdaniu, wszystko jest nieprawdą.
W zachowanych w Archiwum Kieleckim sprawozdaniach niepublikowanych Bielenina, w tym w "Podsumowaniu dziesięcioletnich badań terenowych...", Kazimierz Bielenin nie wspomina o udziale MAK w tych badaniach.
Co ciekawe, i w innych swoich niepublikowanych sprawozdaniach z badań terenowych dla przewodniczącego Zespołu , Kazimierz Bielenin też nie wymienia udziału i zasług MAK . Niektóre te sprawozdania można znaleźć w niniejszym Archiwum. W sprawozdaniach Zespołu pisanych przez Mieczysława Radwana, wymieniona jest nazwa Muzeum tylko dwa razy: w publikowanym sprawozdaniu M. Radwana z roku 1957 i Niepublikowanym Sprawozdaniu Mieczysława Radwana z prac Zespołu 1964 rok w 1965.
Zachowały się niektóre rozliczenia finansowe i plany finansowe Zespołu. Np. za "wyprawę"1955 K. Bielenin otrzymał 180 zł, a za fotografie z wyprawy (wykorzystane również przez Bielenina w jego plagiacie sprawozdania M.Radwana : Badania terenowe nad zabytkami hutnictwa żelaznego w Zagłębiu Staropolskim ) zapłacono 225 zł, na badania terenowe i archiwalne w r. 1957 Mieczysław Radwan planował wydać 50 000zł, pani E. Nosek z MAK za 1961 rok otrzymała 1500 zł, a za 1963, E. Nosek i Mazur z MAK otrzymali 5000zł.
Niniejszym przedstawiony jest w załączonym pliku szkic historii badań starożytnego hutnictwa w świętokrzyskim, w świetle sprawozdań publikowanych i niepublikowanych Zespołu. Pisane one są przez Mieczysława Radwana oraz członków Aktywu Zespołu. W opracowaniu tym zatytułowanym: "Zespół Historii Polskiej Techniki Hutniczej i Odlewniczej. Działalność w latach 1954-1968", można również znaleźć zachowane dane archiwalne dotyczące rozliczeń finansowych Zespołu.
Na postawie tego opracowania możemy stwierdzić jednoznacznie, że w latach 1954-1968 jednostką organizacyjną prowadzącą i finansująca badania starożytnego hutnictwa świętokrzyskiego był obecny Instytut Historii Nauki PAN, w którym zatrudniony prof. Mieczysław Radwan prowadził badania, kierując zespołem naukowców z różnych instytucji a zatrudnionych w Zespole w ramach prac zleconych.
Więcej w kolekcjach : "Dymarki Świętokrzyskie. Mieczysław Radwan - badania starożytnego hutnictwa świętokrzyskiego do 1968 roku"
i "Mieczysław Radwan. Działalność naukowa, publikacje"
Istnieje szereg opracowań Mieczysława Radwana, oprócz publikowanych, niepublikowanych i przekazanych do innych Zespołów PAN, z którymi współpracował Mieczysław Radwan, a przekazanych po śmierci Mieczysława do tych Zespołów jako jego spuścizna . Na ręce prof. Różańskiego i Sekcji Górniczo - Hutniczej, Stanisława Radwanowa przekazała materiały następujących Zespołów: Zespołu Historii Polskiej Techniki Hutniczej i Odlewniczej, 2. Zespołu Górnictwa Solnego, 3. Zespołu Techniki Naftowej, 4. Zespołu Górnictwa i Hutnictwa Tatrzańskiego, 5. Zespołu Przeróbki Plastycznej Metali, a także z obrad Sekcji Historii Metalurgii. Całość przekazanych akt składa się z 103 teczek, poszytów i plików o łącznej długości 1.25 mb. i czeka na opracowanie.
Badając zebrane w Archiwum publikacje i sprawozdania Zespołu Mieczysława Radwana najwięcej rozbieżności w narracji na temat badań starożytnego hutnictwa można zauważyć w publikacjach Kazimierza Bielenina na przestrzeni lat od 1987 – 2011. Dotyczą zarówno momentu powstania Zespołu, które Kazimierz Bielenin we wszystkich znanych mi publikacjach datuje na rok 1955, poprzez badania w Rudkach, gdzie K. Bielenin przypisuje sobie rozpoczęcie i prowadzenie badań w 1956 roku i badań lotniczych z 1963 roku. Jeśli chodzi o badania terenowe w Jeleniowie i Nowej Słupi w roku 1957, w publikacji z 1987 roku Kazimierz Bielein stwierdza , że prowadził badania w 1957 roku w Jeleniowie i Nowej Słupi, w których brał udział Mieczysław Radwan. Narracja Mieczysława Radwana, którą znajdujemy w jego publikacjach , rejestruje te fakty inaczej. Kazimierz Bielenin jak i wielu późniejszych badaczy nie notuje istnienia Instytutu Historii Nauki i jego roli w badaniach starożytnego hutnictwa.
Ponadto, K. Bielenin (2006, 7) stwierdził, że do roku 1978 całość badań terenowych finansowało Muzeum Archeologiczne w Krakowie, co w świetle dokumentów AN PAN PAU jest ewidentną nieścisłością. Ze sprawozdania W. Różańskiego z prac Zespołu wynika ,że przynajmniej do roku 1969 Zespół był finansowany przez Instytut Historii Nauki.
akt. 07-11-2022
Twórca
Maria Wiktoria Radwan
Źródło
AN PAN PAU, AP Kielce, AP Radom, Archiwum MAK, Archiwum IHN, Konferencje Sprawozdawcze Zespołu Historii Polskiej Techniki Hutniczej i Odlewniczej,niepublikowane sprawozdania merytoryczne i finansowe składane przez M. Radwana do Instytutu Historii Materialnej/Instytutu Historii Nauki,niepublikowane sprawozdania członków Aktywu Zespołu, publikacje M. Radwana j 1954-1968 i wcześniejsze
Data
1954